HZ. EYYUB'UN RESULLÜĞÜ   a-Kur'anâ göre Eyyub'un(a.s) resullüğü Kur'an-ı Kerim, Hz. Eyyub'u peygamber olarak tanımlamakta ve Kur'an'da yer yer kıssaları anlatılan diğer resuller silsilesi içerisinde sıralamaktadır. "Ve vehebnâ lehû ishâka ve ya’kûb(ya’kûbe), kullen hedeynâ ve nûhâ(nûhan) hedeynâ min kablu ve min zurriyyetihî dâvude ve suleymâne ve eyyûbe ve yûsufe ve mûsâ ve hârûn(hârûne) ve kezâlike neczîl muhsinîn.Ve zekeriyyâ ve yahyâ ve îsâ ve ilyâse, kullun mines sâlihîn.Ve ismâîle velyesea ve yûnuse ve lûtan, ve kullen faddalnâ alel âlemîn" "Biz, (İbrahim) O'na İshak ve Yakub'u da armağan ettik; hepsini de doğru yola ilettik. Daha önce de Nuh'u ve O'nun soyundan Davud'u, Süleyman'ı, Eyyub'u, Yusuf'u, Musa'yı ve Harun'u doğru yola iletmiştik; Biz iyi davrananları işte böyle mükâfatlandırırız. Zekeriyya, Yahya, İsa ve İlyas'ı da (doğru yola iletmiştik). Hepsi de iyilerden idi. İsmail, Elyesa', Yunus ve Lût'u da (hidayete erdirdik). Hepsini âlemlere üstün kıldık."[i] Kur'an, Hz. Eyyub'u peygamber olarak beyan etmesine mukabil; Eyyub'un(a.s) peygamberliğinin detayları hakkında bilgi sunmamaktadır. Mesela, Eyyub(a.s) ne zaman resul olmuş, Hangi kitapla amel etmiş? Allah'ın mesajını kimlere ulaştırmış? Kavminin itikadî durumu nedir? Toplumuna neleri tebliğ etmiştir? Bu gibi soruların cevabı yoktur. Kur'an, Hz. Eyyub'un peygamber kimliğinin yanında karakterini de şöyle tarif etmektedir. "Gerçekten biz Eyyub'u sabırlı (bir kul) bulmuştuk. O, ne iyi kuldu! Daima Allah'a yönelirdi."[ii] Bunun yanı sıra Tevrat'ta anlatılan Eyyub kıssasının anlatımlarını, Kur'ani bakış açısıyla yorumladığımızda; Hz. Eyyub'un, Tevrat ahkâmını uygulayan ve buna göre resullüğünü ikmal eden, doğruluk, Allah'a tam teslimiyet, sabır gibi güzel hasletler sahibi ve örneği bir şahsiyet olduğu çıkarımında bulunabilmekteyiz.   b- Tevrat ve İncil'e göre Hz. Eyyub'un peygamberliği Kur'an'daki bu tanımlamaya mukabil Yahudi ve Hıristiyan kaynakları onu peygamber olarak kabul etmezler. Hz. Eyyub, Yahudilerce bir peygamber değil, "aziz" olarak tanınan biridir. Yahudi kaynakları Eyyub’u; “…zengin, çok dindar ve dik başlı biriydi….”[iii]   Diye tanımlamaktadır. Tevrat'ın Hezekiel kitabında Hz. Eyyub'un doğru ve dürüstlüğüne şöyle değinilmektedir: "şu üç adam - Nuh, Daniel, Eyüp - orada olsalar bile, doğruluklarıyla ancak kendi canlarını kurtarabilirler. Rab Yahve böyle diyor."[iv]  Tevrat'ın, Apokrif kitaplardan Sirak'ta ise; "O Eyüp'ü de anımsadı, Çünkü doğruluk yollarında yürüdü."[v] Denilerek Hz. Eyyub'un dürüstlüğü vurgulanmaktadır. Talimi İncillerden olan Yakup kitabında; Hz. Eyyub'un hastalıklara sabrı ve Allah'ın ona rahmeti hatırlatılmaktadır: "Sıkıntıya dayanmış olanları mutlu sayarız. Eyüp'ün nasıl dayandığını duydunuz. Rab'bin en sonunda onun için neler yaptığını bilirsiniz. Rab çok şefkatli ve merhametlidir."[vi]  Yahudi ve Hıristiyan teolojisinde yer alan Hz. Eyyub'un kişiliğine dair bütün bu olumlu anlatımlara rağmen ne Tevrat ve ne de İncil'ler, onun peygamber olduğuna dair bir ifadede bulunmazlar. Buna mukabil Tevrat'ı teşkil eden 39 kitap arasında müstakil bir “Eyyub” kitabı bulunmaktadır. Yahudi ve Hıristiyan teolojisine göre; Hz. Eyyub, hem bir peygamber hem İsrail oğullarından kabul edilmemesine rağmen kıssasının, Tevrat'ta, hem de bir kitap olarak yer alması, Yahudi mantığınca şu şekilde yorumlanmıştır: “Eyüp kitabı da bize aynı zamanda Azizlerin Yahudi olmayan milletlerin hâkim ve adil olanları arasında bulunabileceğini bildirir.”[vii] Bu satırlar hem Hz. Eyyub kıssasını kabul ederken hem de resullüğü ve İsrail oğulları etnik kökeninden olmadığını ancak onun dini bir mertebe sayılabilecek "Aziz" statüsünde; doğru, dürüst, dindar, abid bir kişi olduğunu belirtmektedir. Kur'an ile tezat olan bu durum, Tevrat ve İncil'lerdeki muharreflik olgusunun bir yansıması olduğunun altını bir kez daha çizelim. Şimdi Eyyub kitabının, Tevrat kitapları arasında yer alması gerçeği üzerinde duralım. Tanah(Tevrat); Torah, Nebim, Ketuvim olarak üç bölüme ayrılmaktadır. Ana kitap yani Tevrat, Yahudilerce Torah(Tora) adı verilen bölümdür. Beş kitaptan oluşmaktadır. Tora'dan sonra gelen Nebim ve Ketuvim’den ”Meydana gelen koleksiyona “Kutsal yazıt” denmekle beraber Tevrat’tan sonra gelenlerin kutsallığı ikinci derecedir.”[viii] İkinci derecede kutsal bölümlerden olan Nebiim’de “Önce ilk peygamberler (Yeşu, Hâkimler, Samuel ve krallar), sonra üç kitap (İşaya, Yeremya, Ezekyel)ve sonra da oniki küçük peygamber gelir. (Hoşea, Amos, Yoel, Obadya, Yonat, Mika, Nahum, Habakkuk, Zefaniye, Haggay, Zekeriya ve Malaki)” [ix] isimli peygamberlerin kitapları yer alır. Eyyub kitabı ise Ketuvim (yazılar) adı verilen üçüncü ve son bölümde yer almaktadır. Bundan da anlaşılacağı üzere; Kur’an’ın resul olarak belirttiği Hz. Eyyub; Tevrat ve onun tâbileri Yahudiler tarafından, İsmail, Harun, Lut, Şuayb peygamberlerde olduğu gibi bir resul olarak değil, özellikli, dindar ve örnek abid, aziz bir kişilik olarak vasıflandırılmaktadır.   c-Eyyub peygamberin mesajları: Bu alt başlık altında sizlere, Tevrat'ın, Eyyub kitabında yer alan, İslami kaideleri örnekleyerek, bu kaidelerin geçmiş kitaplar ve son kitap Kur'an'ın mesajı arasındaki uyumu ve İslam peygamberlerinin ortak mesajını gündemleştireceğiz. Hz. Eyyub'un ağzından verilen Allah inancına dair anlatımlar: "Tanrı'nın derin sırlarını anlayabilir misin? Her Şeye Gücü Yeten'in sınırlarına ulaşabilir misin?Onlar gökler kadar yüksektir, ne yapabilirsin? Ölüler diyarından derindir, nasıl anlayabilirsin? Ölçüleri yeryüzünden uzun, Denizden geniştir."[x]     "Beni ana karnında yaratan onu da yaratmadı mı? Rahimde bize biçim veren O değil mi?"[xi]     "Tanrı'nın önünde ben de tıpkı senin gibiyim, Ben de balçıktan yaratıldım."[xii]     "Her yaratığın canı, Bütün insanlığın soluğu O'nun elindedir."[xiii]   "Ama sana şunu söyleyeyim, Bu konuda haksızsın. Çünkü Tanrı insandan büyüktür.İnsanın hiçbir sözüne yanıt vermiyor diye Niçin Onunla çekişiyorsun?"[xiv]   "Oysa ben Tanrı'ya yönelir, Davamı O'na bırakırdım.Anlayamadığımız büyük işler, Sayısız şaşılası işler yapan O'dur.Yeryüzüne yağmur yağdırır, Tarlalara sular gönderir.Düşkünleri yükseltir, Yaslıları esenliğe çıkarır. Kurnazların oyununu bozar, Düzenlerini gerçekleştiremesinler diye. Bilgeleri kurnazlık yaparken yakalar, Düzenbazların oyunu son bulur.Gündüz karanlığa toslar, Öğlen, geceymiş gibi el yordamıyla ararlar.Yoksulu onların kılıç gibi ağzından Ve güçlünün elinden O kurtarır. Yoksul umutlanır, Haksızlık ağzını kapar. "İşte, ne mutlu Tanrı'nın eğittiği insana! Bu yüzden Her Şeye Gücü Yeten'in yola getirişini küçümseme. Çünkü O hem yaralar hem sarar, O incitir, ama elleri sağaltır."[xv] Yeniden dirilmeye dair ifadeler: [xvi]   Hz. Eyyub kendi ağzından resullüğünü ve kavmine mesajlarını ve bu mesajların kendi hayatındaki pratiğini şöyle anlatmaktadır:   "Her Şeye Gücü Yetenin henüz benimle olduğu, çocuklarımın çevremde bulunduğu, yollarımın sütle yıkandığı, yanımdaki kayanın zeytinyağı akıttığı günler! "Kent kapısına gidip Kürsümü meydana koyduğumda, gençler beni görüp gizlenir, yaşlılar kalkıp ayakta dururlardı; önderler konuşmaktan çekinir, elleriyle ağızlarını kaparlardı; soyluların sesi kesilir, dilleri damaklarına yapışırdı. Beni duyan kutlar, beni gören överdi;çünkü yardım isteyen yoksulu, Desteği olmayan öksüzü kurtarırdım. Ölmekte olanın hayır duasını alır, dul kadının yüreğini sevinçten coştururdum. Doğruluğu giysi gibi giyindim. Adalet kaftanım ve sarığımdı sanki. Körlere göz, topallara ayaktım. Yoksullara babalık eder, garibin davasını üstlenirdim. Haksızın çenesini kırar, avını dişlerinin arasından kapardım."İnsanlar beni saygıyla dinler, öğüdümü sessizce beklerlerdi. Ben konuştuktan sonra onlar konuşmazdı, Sözlerim üzerlerine damlardı. Yağmuru beklercesine beni bekler, son yağmurları içercesine sözlerimi içerlerdi.Kendilerine gülümsediğimde gözlerine inanmazlardı, güler yüzlülüğüm onlara cesaret verirdi. Onların yolunu ben seçer, başlarında dururdum, askerlerinin ortasında kral gibi otururdum. Yaslıları avutan biri gibiydim."[xvii]   Yine Hz. Eyyub'un ağzından Allah'a hesap verme konumunda olan tüm insanlar ve kendisi için nasıl bir tövbe dökülmektedir, görelim:   "Tanrı yargıladığında ne yaparım? Hesap sorduğunda ne yanıt veririm? Beni ana karnında yaratan onu da yaratmadı mı? Rahimde bize biçim veren O değil mi?"Eğer yoksulların dileğini geri çevirdimse, dul kadının umudunu kırdımsa,ekmeğimi yalnız yedim, öksüzle paylaşmadımsa,gençliğimden beri öksüzü baba gibi büyütmedimse, doğduğumdan beri dul kadına yol göstermedimse,giysisi olmadığı için can çekişen birini Ya da örtüsü olmayan bir yoksulu gördüm de,koyunlarımın yünüyle ısıtmadıysam, o da içinden beni kutsamadıysa, mahkemede sözümün geçtiğini bilerek öksüze el kaldırdımsa,kolum omzumdan düşsün, kol kemiğim kırılsın.Çünkü Tanrı'dan gelecek beladan korkarım, O'nun görkeminden ötürü böyle bir şey yapamam. "Eğer umudumu altına bağladımsa, saf altına, 'Güvencim sensin' dedimse,servetim çok, varlığımı bileğimle kazandım diye sevindimse,ışıldayan güneşe, parıldayarak hareket eden aya bakıp da,içimden ayartıldımsa, elim onlara taptığımı gösteren bir öpücük yolladıysa,bu da yargılanacak bir suç olurdu, çünkü yücelerdeki Tanrı'yı yadsımış olurdum."Eğer düşmanımın yıkımına sevindim, başına kötülük geldi diye keyiflendimse, kimsenin canına lanet ederek, ağzımın günah işlemesine izin vermedim. Evimdeki insanlar, 'Eyüp'ün verdiği etle Karnını doyurmayan var mı?' diye sormadıysa,hiçbir yabancı geceyi sokakta geçirmezdi, çünkü kapım her zaman yolculara açıktı. Kalabalıktan çok korktuğum, boyların aşağılamasından yıldığım, susup dışarı çıkmadığım için suçumu bağrımda gizleyip Âdem gibi isyanımı örttümse, hasmımın yazdığı tomar elimde olsa, kuşkusuz, onu omzumda taşır, taç gibi başıma koyardım. Attığım her adımı ona bildirir, kendisine bir önder gibi yaklaşırdım."Toprağım bana feryat ediyorsa, sapanın açtığı yarıklar bir ağızdan ağlıyorsa,ürününü para ödemeden yedimse. Ya da üzerinde oturanların kalbini kırdımsa,orada buğday yerine diken, Arpa yerine delice bitsin."[xviii] Cengiz Duman Araştırmacı-Yazar Dipnotlar:   [i] 6Enam/84–86; Kur'an/4Nisa/163. [ii]Kur'an/38Sad/44. [iii] Jewish Encylopedia; s. 193; Jewish Encylopedia.com; Job maddesi [iv] Kitab-ı mukaddes; Hezekiel kitabı; Bab14 / 14. [v] Kitab-ı mukaddes; Sirak kitabı; Bab49 / 9. [vi] İncil; Yakup kitabı; Bab5 / 11. [vii] Maurice Borrmans, Kur’an’ı Kerim ve kitab-ı mukaddes’de dini çoğulculuk ve sınırları,  Marife Dergisi’nin yıl:4 sayı:2 güz 2004 (267–278) sayısında yayınlanmıştır. [viii] Yaşar Kutluay; İslam ve Yahudi mezhepleri; İstanbul, 2001; s.168. [ix] Yaşar Kutluay; A.g.e; İstanbul, 2001; s.168. [x] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 11/ 7-9. [xi] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 31/ 14. [xii] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 33/ 6. [xiii] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 12/ 10. [xiv] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 33/ 12-13. [xv] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 5/ 8-18. [xvi] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 19/ 25-27. [xvii] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 29/ 5-25. [xviii] Kitab-ı mukaddes; Eyub kitabı; Bab 31/ 14-40.