kurankıssaları - İbranî terimi ve İbranîliğin oluşum süreci

İbranî terimi ve İbranîliğin oluşum süreci

İsrailoğulları kavramını anlamak için İsrailoğulları tarihine göz atmamız dolayısıyla Nuh’tan başlamamız gerekmektedir. Tevrat İsrailoğulları tarihini Nuh ile başlatmaktadır.

İsrailoğulları’nın mukaddes kitabı Tevrat’a göre; yeryüzünde Âdem ile başlayan yaşam Nuh tufanı ile sona ermiştir. Nuh, yeryüzünde yeniden insan neslini inşa eden kişidir. Ancak Tevrat’a göre Nuh peygamber değildir.

Tufandan sonra yeryüzünde yaşam başladığında Nuh ile beraber gemide olan oğullarından Sam’ın soyundan on kuşak sonrası İsrailoğulları’nın atası İbrahim peygamber dünyaya gelecektir. İbrahim’in babası Terah (Kur’an’da adı Azer olarak geçmektedir) aynı zamanda Lut peygamberin de dedesi olacaktır. Sam soyundan olan Lut, İsrailoğulları tarafından Peygamber değil aziz bir kişi olarak kabul edilmektedir bunu da belirtelim.

Hz. İbrahim ve Lut’un ailecek Mezopotamya’dan kalkıp Yehova’nın kendisine vadettiği “Kenan” coğrafyasına gelmesi ile beraber İbranî olarak isimlendirilmeye başlamışlardır. Bunun nedeni göç ettikleri “Kenan” toprakları, Nuh’un oğlu Ham soyuna aittir ve bu soy içerisindeki “Kenan”ın adıyla anılmaktadır. Oysa İbrahim ve Lut; Nuh’un oğlu Sam soyundandırlar ve onların asıl yurdu Mezopotamya’dır.

Hz. İbrahim’in doğup, büyüdüğü ve kavmine resul olduğu Mezopotamya’nın Ur şehri; Fırat nehrinin öte yakası olan doğu kısmındadır. Bu yüzden Hz. İbrahim ve Lut’a ve ondan sonraki gelen nesillerine “Nehrin ötesinden gelenler” anlamında İbranî denmiştir.

Bir rivayete göre Hz. İbrahim’in atalarından Eber(Ivrî) adındaki atasının kutsallığının, Hz. İbrahim’e intikal etmesinden ötürü Eber’e(Ivrî) izafeten İbranî denmiştir.²

Hz. İbrahim hakkındaki İbranî kullanımı Tevrat’ta şöyle yer almaktadır: “Oradan kaçıp kurtulan biri gelip İbrani Avram'a durumu bildirdi.”³

İbranî lakap isminin, Hz. İbrahim’den, İsa peygamberin havarilerine kadar tüm İsrailoğulları için kullanıldığı gözlemlenmektedir.Yusuf için: “Çünkü ben İbrani ülkesinden zorla kaçırıldım. Burada da zindana atılacak bir şey yapmadım."⁴ Musa ve Harun için: “Sepeti açınca ağlayan çocuğu gördü. Ona acıyarak, "Bu bir İbrani çocuğu" dedi.”⁵ “Musa'yla Harun, "İbraniler'in Tanrısı bizimle görüştü" diye yanıtladılar”⁶ Davut için: “Filistli komutanlar, "Bu İbraniler'in burada ne işi var?" diye sorunca, Akiş şu karşılığı verdi: "Bu, İsrail Kralı Saul'un görevlisi Davut'tur.” Yunus için: “Yunus, "İbrani'yim" diye karşılık verdi”⁷ "Denizi ve karayı yaratan göklerin Tanrısı RAB'be taparım."⁸Pavlus için: “Bunlar İbrani midirler? Ben de İbraniyim. İsrailli midirler? Ben de İsrailliyim. İbrahim'in soyundan mıdırlar? Ben de onun soyundanım.”⁹

Süreç içerisinde Yehova’nın sevgili kulu olması hasebiyle Yehova’nın İbrahim peygamber’e vaat ettiği “Kenan” toprakları, İbranîlerin, İsrailoğulları koluna ebedî mesken haline gelir. Burada bir ayırım yaptık çünkü Hz. Yakup sonrası İbranîler, İsrailoğulları ve İsmailoğulları hatta Esavoğulları olarak üç ana kola ayrılmaktadırlar.

İbranilerin babası İbrahim’e tahsis edilen “Kenan” toprakları İsmail ve onun soyuna miras olarak intikal ettirilmemiştir. İbrahim’in(a.s) diğer oğlu olan İsmail, her nedense vaat edilen topraklardan miras alamaz ve diğer kardeşleri soyu tarafından peygamberliği de kabul edilmez. Tevrat bu hususta şunları beyan eder: “İsmail'e gelince, seni işittim. Onu kutsayacağım; onu verimli kılacak, soyunu alabildiğine çoğaltacağım. On iki beyin babası olacak. Soyunu büyük bir ulus yapacağım. Ancak antlaşmamı, gelecek yıl bu zaman Sara'nın doğuracağı oğlun İshak'la sürdüreceğim."¹⁰

Ondan çoğalan nesil, hatta İsmail bile Tevrat metinlerinde kayda alınmaz hatta aşağılanır. "İşte hamilesin, bir oğlun olacak, Adını İsmail koyacaksın. Çünkü RAB sıkıntı içindeki yakarışını işitti.Oğlun yaban eşeğine benzer bir adam olacak, O herkese, herkes de ona karşı çıkacak. Kardeşlerinin hepsiyle çekişme içinde yaşayacak."¹¹ Dolayısıyla Tevrat’ta beyan edilenler doğrultusunda İsrailoğulları Hz. İbrahim sonrası doğan atalarının bir kısmını inkâr etmiş olurlar.

Hz. İbrahim’e tahsis edilen bu kutsal topraklar İbrahim’in oğullarından İshak’a ve onun oğlu Yakub’a miras olarak intikal eder. Hz. Yakub’a gelene kadar İbranî olarak bilinen Hz. İbrahim ve onun “Kenan” topraklarındaki nesli, Hz. Yakup’tan sonra İsrailoğulları’na metamorfoz olmaktadır.

Şimdi burayı açalım. Hz. İbrahim’in iki oğlu olur. Büyük oğlu İsmail, küçük olanı İshaktır. Büyük oğlunun anası bir cariye ve aynı zamanda Mısır’lı yani İbranî kökenli olmayan bir kadındır. Oysa küçük oğlunun anası ilk karısı ve aynı zamanda İbranî kökenli bir kadındır.

İbrahim’in çocuklarının analarının etnik farklılıkları ve statüleri(hür-köle/cariye) çocuklarının yaşamlarını da etkilemiştir. Bu yüzden İsmail ve annesi İbrahim’in hanesinden kovulmuşlar ve İbrahim sonrası İbranî yaşamından silinmişlerdir. Bakın Tevrat’ın muharref subjektif tavrı onları nasıl aşağılamaktadır: “Ama Sara, Mısırlı Hacer'in İbrahim'e doğurduğu oğlu İsmail'in alay ettiğini görünce, İbrahim'e, "Bu cariyeyle oğlunu kov" dedi, "Bu cariyenin oğlu benim oğlum İshak'ın mirasına ortak olmasın." Bu İbrahim'i çok üzdü, çünkü İsmail de kendi oğluydu. Ancak Tanrı İbrahim'e, "Oğlun ve cariyen için üzülme" dedi, "Sara'nın sözünü dinle. Çünkü senin soyun İshak'la sürecektir.”¹²

Yani ortaya çok büyük haksızlık ve çelişkiler çıkmıştır. Bunlara aşağıda ayrıntılarla değineceğiz. Tabi bu anlattıklarımız Tevrat nokta-i nazarından veriler ışığındadır.

Hz. İbrahim’in İbranî kökeni Hz. İshak ile devam ettirilmiş hatta Hz. İshak’ın özellikle İbranî bir eş alması için Hz. İbrahim tarafından zorlanmıştır. Hz. İshak’ın İbranî kökenli aynı zamanda akrabası olan eşinden iki oğlu olmuştur. Büyüğünün adı Esav, küçüğününki ise Yakup’tur.

Cengiz Duman
Araştırmacı-Yazar

Dipnotlar:
----------------------------------------------

2- Yahudiliğin Hıristiyanlığa ve İslam’a bakışı; Baki Adam, Dinler tarihi araştırmaları derneği yayınları.

3- Tevrat;Tekvin/ Bab14/13.

4- Tevrat;Tekvin/ Bab40/15.

5- Tevrat;Çıkış/ Bab2/6.

6- Tevrat;Çıkış/ Bab5/3.

7- Tevrat;I. Samuel/ Bab29/3.

8- Tevrat;Yunus/ Bab1/9.

9- İncil/2. Korintliler 11/22.

10- Tevrat;Tekvin/ Bab1/20-21.

11- Tevrat;Tekvin/ Bab16/11-12.

12- Tevrat;Tekvin/ Bab21/9-12.