Kur’an’ın genel perspektifine bakıldığında tarih, ,coğrafya, zaman, kronoloji ve biyografi gibi ayrıntılara önem vermediği görülmektedir. Kur’an’ın, Tevrat ve İncil’in ardından gelmesi ve onları muharref olmayan yönleri ile desteklemesinden dolayı; doğal olarak bu semavi kitaplarda anlatılan kıssalar ile ilgili tarih, zaman, coğrafya, kronoloji ve biyografi gibi malumat’tan; Kur’an kıssalarının açıklanmasında metot olarak yararlanılması gerektiği aşikârdır. Tabi bu noktada ifrat ve tefrite dikkat etmek, geçmişte oluşmuş olan İsrailiyat adı verilen olgu gibi bir garabete tekrar yol açmamaya dikkat etmek gerekmektedir. Bu hususlara dikkat ederek Kur’an perspektifinden bakmaya çalışarak; ifrat ve tefrite düşmeden, geçmiş semavi kitaplar ve özellikle ilk kitap, Tevrat metinlerinden; Kur’an’ın, Harun kıssasının mufassal olmayan veya kapalı bölümlerinin açıklanmasında yararlanmaya ve çalışacağız.
Doğal olarak Kur’an’ın uzun uzadıya anlatmadığı kıssaların mufassal olan açılımları; Kur’an’ın nazil olmaya başladığı dönemde, diğer semavi kitaplarda yer almakta ve Ehl-i Kitap müntesipleri ve bu semavi kitapların ulaştığı coğrafyalarda yaşayan diğer din taraftarlarınca tevatüren de olsa bilinmekteydi. Ancak Kur’an kıssalarına nazaran, mufassal olarak bilinen Tevrat kıssalarındaki yapılan tahrifatlarla, kıssalar öğüt ve ibret olma misyonundan çıkarak daha ziyade tarihi, biyografik ya da coğrafik malumat yığını haline dönüşmüş durumdaydılar.
Bundan dolayı Kur’an kıssalarda ibret ve öğüt öncelikli, öz bilgilere yer vermiş, gereken mufassal açılımların geçmiş semavi kitaplardaki uygun malumat ile beslenerek gerçeklerin daha tafsilatlı olarak ortaya çıkmasına kapıyı açık bırakmıştır.
“Andolsun onların (geçmiş peygamberler ve ümmetlerinin) kıssalarında akıl sahipleri için pek çok ibretler vardır. (Bu Kur'an) uydurulabilecek bir söz değildir. Fakat o, kendinden öncekileri tasdik eden, her şeyi açıklayan (bir kitaptır); iman eden toplum için bir rahmet ve bir hidayettir.” Yusuf/111
“Sana vahyettiğimiz kitap, kendinden öncekini (semavi kitapları) doğrulayıcı olarak gelen gerçektir. Allah, kullarının (her halinden) haberdardır, görendir.” Fatır/31
İsrail oğulları olarak ünlenen, Kenan ili kökenli Yakup, Yusuf ve onun üst atası İbrahim peygamber soyundan olan ve İbranice “Aaron” olarak isimlendirilen Hz.Harun hakkında; Kur’an’da muhtelif ayetler içersinde onun Hz.Musa’nın kardeşi olduğu beyan edilmekle birlikte, Tevrat nüshalarındaki gibi uzun boylu olarak, nesebi ile ilgili bilgi verilmez. Esasen Hz.Musa’nın bilinen bir peygamber olması ve Harun’@un da onun kardeşi olması; Hz.Harun hakkında uzun uzadıya nesep bilgisini gerektirmediği de aşikârdır.
Kur’an’ı Kerim’de geçen çeşitli ayetlerde, Hz.Harun’un nesebi hakkında şu ifadeler yer almaktadır.
“…Tevrat levhalarını yere attı ve kardeşinin (Harun'un) başını tutup kendine doğru çekmeye başladı. (Kardeşi): «Anam oğlu!..” Araf/150
“Ey annemin oğlu! dedi, saçımı sakalımı, yolma! ” Ta-ha/94
“Kardeşim Harun'un..” Kassa/34
“..kardeşi Harun'u da ona yardımcı yaptık.” Furkan/35
Kur’an Hz.Musa ile Hz.Harun’un kardeş olduklarını bildirmesine rağmen bu kardeşlerin nesebi veya biyografisi üzerinde Musa’nın doğumu ve Nil nehrine bırakılarak, Firavun’un sarayına alınması harici diğer hususlarda ayrıntılı olarak durmamıştır.
Tevrat kitaplarının metinlerinde Hz.Harun hakkında şu malumata ulaşılmaktadır. Tevrat’ta verilen silsileye göre Musa ve Harun; İbrahim@ soyundan, Yakup@ peygamberin oğullarından “Levi” “Sıbtı”ndandır. Levi sıbtı kendi içersinde dört boy’a ayrılmaktadır.
"Levioğulları'nın adları şunlardır: Gerşon, Kehat, Merari. Levi yüz otuz yedi yıl yaşadı."
"Gerşon'un oğulları boylarına göre şunlardır: Livni, Şimi."
" Kehat'ın oğulları: Amram, Yishar, Hevron, Uzziel. Kehat yüz otuz üç yıl yaşadı."
"Merari'nin oğulları: Mahli, Muşi. Kayıtlarına göre Levi boyları bunlardır."
Levi oğulları, Yusuf peygamberin Mısır’daki hükümranlığı sırasında onun daveti ile Kenan bölgesinden Mısıra gelip; Mısır ile Kenan arasındaki “GERŞON” adlı bölgede iskân olmuşlardır.
“Yusuf babasıyla kardeşlerini Mısır'a yerleştirdi.”Firavun'un buyruğu uyarınca onlara ülkenin en iyi yerinde, Ramses bölgesinde mülk verdi." Tekvin 47/11
Mısır’da yerleşen Yakup oğulları orada çoğalarak büyük bir kavim haline geldiler. Yakup oğullarının on iki sıbtından Levililer sıbtı; Gerşon, Kohat ve Merari olarak üç boya ayrılmaktaydı. Hz.Musa ile Hz.Harun’un babası Amram, Arapça “İmran” Kohat oğullarındandı. Anaları ise yine Kohat boyundan Yokebed adında bir kadındı. Hz. Musa ve Harun’un babası ve anası hakkında Tevrat kitaplarında şu ifadeler yer almaktadır.
"Amram halası Yokebed'le evlendi. Yokebed ona Harun'la Musa'yı doğurdu. Amram yüz otuz yedi yıl yaşadı."Çıkış, 6/16–20
Kur’an’da, Hz. Musa ile Hz. Harun kardeşlerden hangisinin yaşça büyük olduğuna dair bir açıklık yoktur. Kur’an ayetlerinde, Musa ile Harun arasındaki yaş farkına değil, nesep birliğine atıfta bulunulmuştur. “Ey annemin oğlu!” Ta-ha/94 “Kardeşim Harun'un..” Kasas/34“..kardeşi Harun'u“ Furkan/35
Bu hususta Tevrat metinlerindeki ifadelere başvurarak mufassal hale getirmek mümkündür.
“Yokebed ona Harun'la Musa'yı doğurdu.” Çıkış, 6/20 ifadesinde ilk doğan olarak Harun’@un adının verilmektedir.
“Firavun'la konuştuklarında Musa seksen, Harun seksen üç yaşındaydı.” Çıkış, 7/7 tanımlamasından yaşça büyük olması dolayısı ile Harun’@un ağabey olduğu belirtilmektedir.
Yehova’nın "Ağabeyin Harun senin peygamberin olacak.” Çıkış7/1 hitabından, Harun’@un büyük kardeş, yani ağabey olduğunu kesin olarak anlamaktayız.Armam ve Yokebed çiftinin ilk olarak doğan çocukları (Meryem) Miryam’dır. Daha sonra Harun@ doğmuş ve Harun@ iki-üç yaşlarına geldiğinde; firavun’un İsrail oğulları çocuklarının yeni doğanlarını öldürme emri çıkmıştı. Kur’an o vahşi dönemi şöyle anlatmaktadır.
"Musa'nın anasına: Onu emzir, kendisine zarar geleceğinden endişelendiğinde onu denize (Nil nehrine) bırakıver" Kasas/7
Annesinin Musa’ya hamile olduğu ve bu kaos ortamı esnasında Hz. Musa’nın doğduğu; Tevrat’a göre üç ay saklandıktan sonra Nil nehrine bırakıldığı anlaşılmaktadır.
“Kadın (Musa’@nın annesi) gebe kaldı ve bir oğlan doğurdu. Güzel bir çocuk olduğunu görünce, onu üç ay gizledi.” “Daha fazla gizleyemeyeceğini anlayınca, hasır bir sepet alıp katran ve ziftle sıvadı. İçine çocuğu yerleştirip Nil kıyısındaki sazlığa bıraktı.” Çıkış 2/2–3
Kur’an; Musa ve Harun’un her ikisinden de büyük bir kız kardeşleri, yani ablalarının olduğunu bildirmektedir.
“Hani, kız kardeşin gidip "Ona bakacak birini size bulayım mı?" diyordu. Böylece seni, gözü gönlü mutluluk dolsun ve üzülmesin diye annene geri verdik.” Taha/40
Tevrat, Harun ve Musa’nın ablalarının adını da verir.
“Harun'un ablası Nebiye Miryam (Nebiye Meryem) tefini eline aldı, bütün kadınlar teflerle, oynayarak onu izlediler.” Çıkış, 15/20
Cengiz Duman
Araştırmacı-Yazar
