Yuşa peygamberin tebliği ve muhtevası
Hz. Yuşa, Musa’nın(a.s) şeraiti üzerine peygamberlik eder. Hz. Yuşa, İsrail oğullarına Tevhidi anlatır ve putlara meyletmemelerini ikaz eder. "Bunun için Rab'den korkun, içtenlik ve bağlılıkla O'na kulluk edin" diye devam etti, "Atalarınızın Fırat Irmağı'nın ötesinde ve Mısır'da kulluk ettikleri ilahları atın, Rab'be kulluk edin.” “İçinizden Rab'be kulluk etmek gelmiyorsa, atalarınızın Fırat Irmağı'nın ötesinde kulluk ettikleri ilahlara mı, yoksa topraklarında yaşadığınız Amorlular'ın ilahlarına mı kulluk edeceksiniz, bugün karar verin. Ben ve ev halkım RAB'be kulluk edeceğiz."[33]
Yehova ile İsrail oğulları arasındaki “ahit”i hatırlatarak bu ahdi tutmalarını salık verir.
“Tanrınız Rab'bin size buyurduğu antlaşmayı bozarsanız, gidip başka ilahlara kulluk eder, taparsanız, Rab'bin öfkesi size karşı alevlenecek; Rab'bin size verdiği bu güzel ülkeden çabucak yok olup gideceksiniz."[34]
Hz. Musa’ya verilen kitap Tevrat’ı gündem ederek onda emredilenlerin yerine getirilmesini, kendisinin de buna şahitlik edeceğini bildirir. “Musa'nın Yasa Kitabı'nda yazılı olan her şeyi korumak ve yerine getirmek için çok güçlü olun. Yazılanlardan sağa sola sapmayın.” “Aranızda kalan uluslarla hiçbir ilişkiniz olmasın; ilahlarının adını anmayın; kimseye onların adıyla ant içirmeyin; onlara kulluk edip tapmayın.” “Bugüne dek yaptığınız gibi, Tanrınız Rab'be sımsıkı bağlı kalın.”[35] “Rab'bin kulu Musa'nın size verdiği buyrukları ve Kutsal Yasa'yı yerine getirmeye çok dikkat edin. Tanrınız Rab'bi sevin, tümüyle gösterdiği yolda yürüyün, buyruklarını yerine getirin, O'na bağlı kalın, O'na candan ve yürekten hizmet edin."[36]
Görüldüğü üzere Hz. Yuşa, selefi Musa’nın(a.s) kitabı Tevrat ile insanlara öğütler vermekte ve onunla İsrail oğullarına peygamberlik etmektedir. Peygamberliğinin içeriği tamamen Tevrat çerçevesi ile kayıtlıdır. Zaten Tevrat “Aron ha Berit”[37] ”Ahit sandığı”na konmuştur. Maddi olarak da Yeşu’nun elindedir. İsrail oğullarına ondan direkt vaazlarda bulunabilmektedir. Bunun en ilginç örneği “Arz-ı Mev’ud” topraklarında iken gerçekleşmiştir. “Bütün İsrailliler, ileri gelenleriyle, görevlileriyle ve hâkimleriyle birlikte - yabancılar da dâhil - Rab'bin Antlaşma Sandığı'nın iki yanında, yüzleri, sandığı taşıyan Levili kâhinlere dönük olarak dizildiler. Halkın yarısı sırtını Gerizzim Dağı'na, öbür yarısı da Ebal Dağı'na verdi. Çünkü Rab'bin kulu Musa kutsanmaları için bu şekilde durmalarını daha önce buyurmuştu. Ardından Yeşu Yasa'nın tümünü, kutsama ve lanetle ilgili bölümleri Kutsal Yasa Kitabı'nda yazılı olduğu gibi okudu. Böylece Yeşu'nun, yabancıların da aralarında bulunduğu kadınlı, çocuklu bütün İsrail topluluğuna, Musa'nın buyruklarından okumadığı tek bir söz kalmadı.”
Hz. Musa’nın ölümünden sonra İsrail oğulları adına sıbtlarının reisleri, Hz. Musa döneminden aşina oldukları Yeşu’nun peygamberliğini derhal kabul ederek onun direktiflerine uyacaklarına dair ona biat ederler. “Önderler Yeşu'ya, "Bize ne buyurduysan yapacağız" diye karşılık verdiler, "Bizi nereye gönderirsen gideceğiz. Her durumda Musa'nın sözünü dinlediğimiz gibi, senin sözünü de dinleyeceğiz. “[38]
Yeşu’nun peygamberliğinin Musa’dan farklı olan özel görevi vaat edilmiş topraklar olan “Kenan” topraklarını ele geçirmek ve bu toprakları İsrail oğullarına taksim etmektir. Ve Yeşu derhal bu vazifeyi gerçekleştirmek için harekete geçer.
Hz. Yuşa’nın devraldığı kutsal emanetler ve ikame ettiği diğer kutsal görevler:
a-Tevrat:
Hz. Yuşa peygamberlikle görevlendirildiğinde aynı zamanda toplumuna uygulayacağı kitap olan yazılı Tevrat da elinde hazır bulunmaktaydı. Hz. Musa döneminde levhalar halinde bulunan Tevrat, “Ahid sandığı “Aron ha Kodeş” adı verilen bir muhafaza içersine alınmıştı. [39] Hz. Musa’nın ölümü ile Tevrat’ın muhafazası, beyanı ve uygulamasının denetimi Hz. Yuşa’nın uhdesine geçmiştir. “Yasa Kitabı'nda yazılanları dilinden düşürme. Tümünü özenle yerine getirmek için gece gündüz onu düşün. O zaman başarılı olacak ve amacına ulaşacaksın.”[40]
Kur’an-ı Kerim ise Hz. Musa’dan sonra Tevrat’ın hükümlerinin baki olduğunu şu ayetiyle hatırlatmakta dolayısıyla Yuşa peygamberin Tevrat’ı devam ettirdiği ve onun hükümlerini uyguladığını belirtmektedir. “Andolsun ki biz Musa'ya hidayeti verdik ve İsrailoğullarına, o Kitab'ı miras bıraktık.”[41]
b-“Ahit sandığı” “Aron ha Berit”:
Allah’ın emri ile onun istediği şekil ve ölçülerde imal edilmiş ve herkesin elini süremeyeceği, yaklaşamayacağı olağanüstü kutsal eşya olan “Ahit sandığı”nda Tevrat Levhaları muhafaza ediliyordu. "O zaman Rab bana, 'Öncekiler gibi iki taş levha kes ve dağa, yanıma çık' dedi, 'Ağaçtan bir sandık yap. Parçaladığın önceki levhalara yazılı buyrukları yeni levhalara yazacağım. Sonra onları sandığa koyacaksın. Böylece akasya ağacından bir sandık yaptım.”[42] “..Ama Antlaşma Sandığı'na yaklaşmayın; sandıkla aranızda iki bin arşın kadar bir aralık kalsın."[43]
c-Buluşma Çadırı “Ohel Moed”:
Buluşma Çadırı “Ohel Moed” Yehova’nın emriyle onun istediği biçimde Hz. Musa tarafından İsrail oğulları ustalarına yaptırılmıştır. “Aralarında yaşamam için bana kutsal bir yer yapsınlar. Çadırı ve eşyalarını sana göstereceğim örneğe tıpatıp uygun yapın.”[44]
Bu çadır, Allah ile Hz. Musa’nın buluşmalarına ve aynı zamanda Musa (a.s) ile İsrail oğullarının toplantılarına hizmet eden kutsal bir mekândır. “Musa bir çadır alır, ordugâhın dışına, biraz öteye kurardı. Ona 'Buluşma Çadırı' derdi. Kim RAB'be danışmak istese, ordugâhın dışındaki Buluşma Çadırı'na giderdi.”[45]
Tevrat’ın ve diğer kutsal eşyaların muhafazası için yapılan “Ahit sandığı” imal edilip her kesin elini değemeyeceği kutsal eşya haline gelince onun muhafaza edilmesi gerekmiştir. Bu muhafaza işlevi, kutsal “Mishkan”[46] mesken veya “Ohel Moed” “buluşma çadırı adı verilen bu çadır içerisinde yerine getirilmeye başlanmıştır.
“Buluşma çadırı” Kudüs’te, Süleyman mabedi inşa edilene kadar görev yapmış ve İsrail oğullarının ilk mabedi hükmünde olan, içerisinde “Ahit sandığı” ve diğer kutsal eşyaların konulduğu iki kısımdan müteşekkil deriden yapılmış bir yapıydı.[47]
Hz. Musa döneminde Yehova’nın emri ile oluşmuş olan bu üçlü –Yehova’dan bizzat alınan yazılı Tevrat levhaları, onların muhafaza edildiği “Ahit sandığı”, her ikisinin muhafaza edildiği “Ohel Moed” buluşma çadırı- Yuşa peygamberi ve savaşlara giden İsrail oğullarını güçlendiren maddi olan manevi unsurlar haline gelmiştir.
Hz. Yuşa ve İsrail oğulları “Arz-ı Mev’ud”da fetihlere giriştiğinde “Ahit sandığı ve Buluşma çadırı da savaşçılarla beraber savaş meydanına kadar geliyordu. Aynı zamanda ordugâh merkezi görevi yapan buluşma çadırındaki kutsal emanetler Yeşu ve Hz. Harun’un oğlu Kâhin Elazar tarafından gözetilmekteydi.
d-Tevrat’ın Ebal dağında taş üzerine yazılarak kaydedilmesi:
Hz. Musa ölmeden önce Hz. Yeşu’ya parça parça taş levhalar halinde olan Tevrat’ın tamamının bütün halde yazıya geçirmesini emretmiştir. “Musa ile İsrail ileri gelenleri halka şöyle dediler: "Bugün size ilettiğim bütün buyruklara uyun. Şeria(Ürdün) Irmağı'ndan Tanrınız Rab'bin size vereceği ülkeye geçince, büyük taşlar dikip kireçleyeceksiniz. Atalarınızın Tanrısı Rab'bin size verdiği söz uyarınca O'nun size vereceği ülkeye, süt ve bal akan ülkeye girince, bu yasanın bütün sözlerini taşlara yazacaksınız. Taşlara bu yasanın bütün sözlerini okunaklı bir biçimde yazacaksınız."”[48]
Hz. Musa’nın bu talimatı, “Kenan” toprakları üzerindeki Gerizim ve Ebal dağının bulunduğu mevkie gelindiğinde Yeşu peygamber Selefi Hz. Musa’nın vasiyetini yerine getirmiştir. “Bundan sonra Hz. Yeşu, Ebal Dağı'nda İsrail'in Tanrısı Rab'be bir sunak yaptı. Sunak, Rab'bin kulu Musa'nın İsrail halkına verdiği buyruk uyarınca, Musa'nın Yasa Kitabı'nda yazıldığı gibi yontulmamış, demir alet değmemiş taşlardan yapıldı. Yeşu Musa'nın İsrail halkının önünde yazmış olduğu Kutsal Yasa'nın kopyasını orada taş levhalara yazdı.”[49]
e-Yehova ile “Fiziksel Ahit”leşmenin ikamesi:
Yeşu peygamber “Kenan” topraklarına girmeden evvel, İsrail oğullarınca kutsal bir ritüel olan; Yehova ile “ahit”leşme alameti, fiziksel sünnet’i toplu olarak gerçekleştirmiştir.
Hz. Yeşu’nun bunu yapmasının nedeni şuydu; İsrailliler, Mısır'dan çıktıktan sonra vaat edilen “Kenan” topraklarına girmeme isyanı sebebiyle çölde sürgün cezasını almışlardı. Yehova’nın bu cezasına istinaden onun laneti yüzünden zorlu çöl yaşamı ve çeşitli hastalıklar sebebiyle Yehova’ya isyan edenler yollarda ölmüşlerdir. Çölde doğan erkeklerin hiçbiri sünnet olamamıştı. “İsrailliler Mısır'dan çıktıklarında savaşacak yaşta olanların tümü ölünceye dek çölde kırk yıl dolaştılar. Çünkü Rab'bin sözünü dinlememişlerdi. Rabbize verilmek üzere atalarımıza söz verdiği bal ve süt akan ülkeyi onlara göstermeyeceğine ant içmişti. Rab onların yerine çocuklarını yaşattı.” [50] Dolayısıyla Yehova ile “fiziksel ahit”leri yoktu.
Bu yüzden “Arz-ı Mev’ud” topraklarına geçmeden Yehova ile “fiziksel ahit”lerini gerçekleştirmek üzere sünnet oldular. “..Rab, Yeşu'ya şöyle seslendi: "Kendine taştan bıçaklar yap ve İsraillileri eskisi gibi sünnet et. Böylece Yeşu taştan yaptığı bıçaklarla İsraillileri Givat-Haaralot'ta sünnet etti. [51]
İsrail oğullarının Yehova ile ahitleşmedeki bu gecikmeyi utanç olarak niteleyen Tevrat; İsrail oğullarının sünnet oldukları yani “fiziksel ahit”lerini yerine getirdikleri Givat-Haaralot mevkiine; bu ahit eksikliğini üzerlerinden yuvarlayıp attıkları inancı ile Gilgal (Yuvarlama) ismini koydukları belirtilmektedir. [52]
Böylece “Kenan” topraklarında yerler fethedilerek ele geçirilirken isimleri de değiştirilip “Kenan” bölgesi her yönden tevhidi asimilasyon işleminden de geçmiş oluyordu.
f- “Arz-ı Mev’ud” olan “Kenan topraklarını ele geçirip taksim etme:
Allah’ın emirleri ve Hz. Musa’nın talimatları doğrultusunda Hz. Yeşu’ya düşen en önemli görev “Arz-ı Mev’ud” adı verlen “Kenan” topraklarını ele geçirip İsrail oğullarına taksim etmekti. “RAB, kulu Musa'nın ölümünden sonra onun yardımcısı Nun oğlu Yeşu'ya şöyle seslendi: Kulum Musa öldü. Şimdi kalk, bütün bu halkla birlikte Şeria Irmağı'nı geç. Size, İsrail halkına vereceğim ülkeye girin. Musa'ya söylediğim gibi, ayak basacağınız her yeri size veriyorum.”[53]
“Arz-ı Mev’ud” sınırlarını da tarif eden Yehova, ele geçirilen ülkenin İsrail oğullarına taksim edilmesini emreder. “Sana buyurduğum gibi, buraları kur'a ile İsrailliler arasında miras olarak bölüştür.”[54]
Cengiz Duman
Araştırmacı-Yazar
Dipnotlar:
-------------------------------------------------------------
[33] Tevrat;Yeşu,Bab24/14-15.
[34] Tevrat;Yeşu,Bab23/11.
[35] Tevrat;Yeşu,Bab23/6-8.
[36] Tevrat;Yeşu,Bab22/5.
[37] Lütfi Kaçan, Ahid sandığı, s.18.
[38] Tevrat; Yeşu,Bab1/16-17.
[39] Bakız:Lütfi Kaçan, Ahid sandığı
[41] Kur’an/40Mumin Suresi /53
[42] Tevrat;Tesniye,10/1-3.
[44] Tevrat;Çıkış,Bab25/8-9.
[45] Tevrat;Çıkış,Bab33/7.
[46] Bakız:Lütfi Kaçan, Ahid sandığı, s.22.
[47] Lütfi Kaçan, Ahid sandığı, s.22.
[48] Tevrat;Tesniye,27/1-3,8.
[49] Tevrat;Yeşu,Bab8/30-32.
[50] Tevrat;Yeşu,Bab5/6-7.
[51] Tevrat;Yeşu,Bab5/2-3.
[53] Tevrat;Yeşu,Bab1/1-3.
[54] Tevrat;Yeşu,Bab13/6.
|
